LEZEN & MENSEN

Online Koortsdromen

Ik probeer elke twee weken één boek te lezen met een link naar technofilosofie. Meestal lukt dat, soms niet. Het ligt een beetje aan mijn agenda, en of ik in die periode veel sociale dingen heb, en dan teveel drink. Drinken en lezen is geen goede combinatie, behalve op vakantie.

Ik heb de boeken die ik gelezen heb hieronder op een rijtje gezet, met een korte recensie op persoonlijke titel, waar je je beter niet teveel van aan kunt trekken. Ik ben snel verveeld en heb moeite echt goed te lezen.

Laatste update: 22-09-23

Ik geef mijn boeken altijd weg, maar een deel van deze boeken staan nog altijd te verstoffen in mijn kast. Wil je ze? Stuur dan een e-mail naar rens@technofilosofie.com en ik stuur je ze op! Helemaal gratis! Boeken zijn er om gelezen te worden.

Hieronder staan alle boeken die ik gelezen heb op het gebied van technologie en de impact ervan en wat ik er van vond. Dat zegt helemaal niets, maar ach, misschien het helpt het. Maar eerst wijs ik je graag op de drie boeken die ik zelf geschreven heb, want zonder reclame kom je er niet als schrijver.

  • In 2017 schreef ik Appen is het nieuwe Roken;
  • In 2020 verscheen bij Atlas Business Contact Waarom je altijd wilt winnen van je navigatiesysteem. Daar zijn er al veel van verkocht en still counting!
  • In maart 2023 kwam/komt Digitale Gremlins. Het beste boek tot nu toe, vol met tips hoe je gelukkiger kunt worden in een wereld vol met digitale technologie (zonder dat het veel moeite kost!).
  • O ja, en ik werk nog immer aan een boek over een pornokoning en een campingzanger, maar dat heeft niets met technologie te maken.

Hier lees je er alles over.

Momenteel ligt op mijn nachtkastje:

Wat maakt de Mens
Survival of the Richest

Boeken over onze relatie met onze smartphone & apps:

  • Eigen boek: Waarom je altijd wilt winnen van je navigatiesysteem  (heb ik nog -> 17,50 gesigneerd). Grappigste boek over onze relatie met technologie. Vrolijk, confronterend, schurend en 100 hoofdstukken van 2 bladzijdes, dus heerlijk om steeds bij weg te dommelen.
  • Eigen boek: Appen is het nieuwe roken. Rens van der Vorst. (heb ik nog) Veel beter wordt het niet. Vrolijk, niet zeurderig en toch vol gouden tips om je relatie met je verslavende apps te verbeteren. Te downloaden als gratis epub (hier) of te koop op elk online platform (€ 15,50) of te koop via mij voor slechts 5 euro, maar dan even een mail sturen en tegen niemand zeggen;
  • Hooked (is weg) van Nir Eyal. In dit boek legt Nir Eyal uit dat niet de beste app wint, maar de meest verslavende en vervolgens presenteert hij zijn recept voor een verslavende app. Voor wie liever niet leest (dom, dom), de  geanimeerde Talk;
  • Addiction by Design (heb ik nog) van Natasha Dow Schüll waarin ze 30 jaar onderzoek naar verslaving aan fruitautomaten beschrijft. Taaie kost, dat boe, maar wel met prachtige inzichten, zoals dat gokkers aan gokkasten niet spelen om geld te verdienen maar spelen om in de Machine Zone te komen;
  • Leven Zonder Smartphone Stress (is weg) van Alexander Markowetz een professor van de Universiteit van Bonn die schrijft over de resultaten van een app (Menthal) die bij houdt hoeveel iemand gebruik maakt van zijn smartphone. Ik vond het een beetje een academisch, saai en zuur boek;
  • Ons Feilbare Denken (is weg) van Daniël Kahneman aan. Een standaardwerk van Nobelprijswinnaar Kahneman en onontbeerlijk om te begrijpen op welke manier wij denken rationeel te zijn, maar dat meestal niet zijn. Het zijn juist de patronen die Kahneman beschrijft die helpen te begrijpen hoe wij ons verhouden tot onze apps, tot websites en tot andere internetdiensten.
  • 366 dagen digiminderen (heb ik nog) van Johan van Houten. Een persoonlijk verslag van hoe het is om te leven zonder internet. Interessant en met goede inzichten, zeker waar het gaat om hasj-Vietnam en verslaving. Hoe dat precies zit, moet je zelf even lezen.
  • En ook nog, maar niet gelezen, dus niet in huis: Leg dat ding nou eens weg. Marnix PauwelsIs daar iemand? Wouter van NoortSuperverslavend. Adam Alter.

Boeken die kritisch zijn over internet en digitale technologie

  • Smart Untill it’s Dumb (heb ik nog) van Emmanuel Maggiori. Het is een dun boekje, maar het fileert op ragfijne wijze de tekortkomingen van AI. Vooral het inzicht dat AI steeds vaker dingen beter doet dan mensen, maar ook enorm domme fouten maakt, is waardevol in het denken erover.
  • Doe Zelf Normaal van Maxim Februari (is weg). Mooi boek, heel inzichtelijk, maar zeker niet eenvoudig en je blijft achter met het idee: en nu? Wat kan ik er aan doen?
  • Automation is a Myth van Luke Munn (is weg). Een beetje een saai boek, maar tegelijkertijd wel een boek met gave ideeën, die laten zien dat het dominante verhaal over automatisering vooral een hoop onzin is!
  • Moral Design & Technologie (heb ik nog) edited bij Bart Wernaart is een verzameling verhalen over het belang van de moraliteit van technologie. Ik schreef een hoofdstuk over rouwrobots in het boek.
  • Wij Nihilisten (heb ik nog) van Hans Schnitzel. Een essay, dat veel doet denken aan Nihilism & Technology van Nolan Gertz, maar vooral nog eens goed uitlegt wat de impact is van technologie op de moderne mens. Geen fraai verhaal, en weinig oplossingen aan het einde. Lekker voor de donkere dagen.
  • System Error van Rob Reich e.a. (is weg). Een mooi boek met heel veel clichés, die wel goed uitgewerkt worden, waardoor je er nieuw inzicht in krijgt. Amazon die AI gebruikt voor sollicitaties is een lichtend voorbeeld in plaats van een waarschuwing, wist jij dat? En ook in dit boek goede, fundamentele kritiek op technologie en ethiek – charlatans (zoals ik, tot voor kort, nu heb ik dit boek gelezen, en gaat het beter);
  • Race After Technology (is weg) van Ruha Benjamin. Professor Benjamin laat in dit boek zien dat racisme zelf óók een technologie is én dat digitale technologie een reflectie is van institutioneel racisme. Ook geeft ze een mooie voorbeelden en een mooie analyse van bedoeld of onbedoeld racisme, maar je moet er wel door heel veel moeilijke formuleringen heen, om de parels eruit te halen (vond ik!).
  • Deep Fakes & The Infocalypse (is weg) van Nina Schick. Een mooie analyse met allerlei geweldige voorbeelden en een zwartgallige toekomstvisie. De hoofdstukken over de oplossing zijn minder overtuigend dan de beschrijving van het probleem.
  • Team Human (is weg) van Douglash Rushkoff. Een beetje zwartgallig, vol toffe one-liners, een soort van Ted Talk, maar dan op papier, maar vol wilde ideeën die het meer dan moeite waard maken om te lezen. Het boek is niet gebalanceerd, maar ja, nuance is ook niet altijd alles.
  • Nihilism and Technology (is weg) van Nolan Gertz. Hij gebruikt het nihilisme van Nietzsche om een analyse te maken van de technologie die ons omringt. Taai boek, maar als je doorbijt is het zeker de moeite waard. Hij stelt de fundamentele vraag: als technologie de zaken beter maakt, moeten we dan niet eerst weten wat beter is? Verwacht echter geen vrolijkheid van Nolen Gertz.
  • The Net Delusion (is weg) van Evgeny Morozov. In dit boek uit 2012 maakt Evgeny korte metten met mensen die denken dat ‘het internet’ zal leiden tot meer democratie en meer ‘power to the people.’ Met heel veel voorbeelden betoogt hij waarom juist dictatoriale regimes veel slimmer en sneller gebruik maken van de nieuwe mogelijkheden en veegt hij de vloer aan met naïevelingen als Mark Zuckerberg die denken dat alleen het connecten van mensen zal leiden tot een betere wereld. Yeah, right! Het leuke is dat Morozov al kritisch was, toen de rest nog lovend was over Silicon Valley. Minder leuk is dat hij best moeilijk schrijft;
  • To Save Everything Click Here (is weg) van Evgeny Morozov. Mijn favoriete boek over technologie. Het internet is niet de oplossing voor alle problemen. Sociale media maken ons niet gelukkiger. Smart oplossingen zijn niet slim. Echte problemen vragen om duurzame oplossingen niet om versimpelingen en wat technologie. Obesitas bijvoorbeeld is een maatschappelijk probleem (waarom is FastFood zo goedkoop?) en geen kwestie van een stappenteller, een calorieënmeter en wat goede wil;
  • Evil by Design (is weg) van Chris Nodder, leest heerlijk weg en laat stap voor stap zien hoe onze hoofdzonden (gemakzucht, trots, lust…) misbruikt worden om apps en websites te bouwen die ons manipuleren;
  • The Internet is Not The Answer (is weg) is een boek van Andrew Keen waarin hij eerst een vrij saaie geschiedenisles geeft over het internet maar daarna op stoom komt. Zijn boodschap: de opbouw van het internet is gedecentraliseerd en verspreid. De architectuur impliceert gelijke kansen voor iedereen en gelijkwaardigheid, maar Andrew Keen, laat in dit manifest zien dat dat lang niet altijd het geval is. Oké, natuurlijk is er dat meisje met de gitaar dat via YouTube een wereldster werd, maar er zijn ook 20% minder professionele muzikanten dan 15 jaar geleden. Het is Winner Takes All. Hoezo gelijke kansen voor iedereen?
  • New Dark Age (is weg)  is een dystopisch boek van kunstenaar James Bridle. Dit is een heel interessant werk, maar niet makkelijk en soms op het randje van complot – theorieën. James Bridle is dan ook een artiest/journalist met uitgesproken meningen. Niettemin, als het een – het-glas-half-leeg-type-bent en een beetje een doorbijter, dan is er heel veel interessants te vinden in het boek.
  • The Shallows (heb ik nog) van Nicholas Carr is een boek uit 2011 alweer, waarin Carr onderzoekt wat de invloed is van het internet op onze hersenen. Heb jij ook wel eens het gevoel dat als je een tekst op het web leest, dat je zo snel mogelijk naar het einde wil. Of dat je ergens anders op wil klikken. Carr legt uit hoe onze hersenen aan het veranderen zijn onder invloed van het internet en hoe we het steeds moeilijker vinden om ons langere tijd te concentreren. We gaan met een Jet Ski over een zee van informatie in plaats van dat we erin duiken, volgens Carr. Zijn ‘nieuwe’ boek (2015), The Glass Cage, moet ik nog lezen.
  • Geek Heresy (is weg), een boek over  hoe mensen problemen oplossen ipv hoe technologie problemen oplost. Wel een beetje een schoolboek.
  • Who can you trust? (is weg) van Rachel Botsman stelt interessante vragen. Waarom vertrouwen we onze instituties steeds minder, maar stappen wel in bij vreemde chauffeurs of slapen we in huizen van vreemden?

Boeken die positief/positiever zijn over digitale technologie

  • Exponential van Azeem Azhar (heb ik nog). Ik werd er een beetje droevig van. Omdat het vol stond met dingen die ik al heel lang wist, maar die als nieuwe inzichten werden gepresenteerd door ondernemer Azeem en zijn recensisten. Omdat Azeem niets te vertellen heeft én een nieuwsbrief met 150.000 abonnees. En omdat het een inkijkje gaf in de ziel van mensen die nog steeds denken dat technologie een neutrale natuurkracht is.
  • The Inevitable (is weg) van Kevin Kelly. Hij is beroemd geworden dankzij zijn boek What Technology Wants, maar dat heb ik niet gelezen, dus daar kan ik weinig over zeggen. In The Inevitable beschrijft Kevin Kelly 12 trends. Hij overstijgt het alledaagse en laat zien hoe de wereld er over 30 jaar uit zal zien en legt uit waarom dat onvermijdbaar is. Een voorbeeld? We veranderen van People of The Paper naar People of the Screen. Nu is het nog zo dat als iets officieel is, het op papier moet, straks niet meer, betoogt Kevin Kelly en hij legt uit wat Screening precies inhoudt. Abstract hier en daar, maar interessant;
  • How To Fix The Future. (is weg) Van Andrew Keen, een beetje saaier, en genuanceerder dan The Internet is Not the Answer, maar daarom niet slechter. Wat ik vooral onthouden heb, is de opmerking: als je het kapot maakt, ben je er ook verantwoordelijk voor. Een houding die de disruptieve technologiebedrijven verwerpen, maar waarvoor Keen legio mooie suggesties heeft;
  • Fully Automated Luxury Communism. (is weg) Een groot ideeënboek van Aaron Bastani. Hij heeft het over een toekomst van overschot, waarin het kapitalisme niet meer relevant is en hoe we daar mee om moeten gaan. Verontrustend en hoopvol tegelijk!
  • The Future of Mind (heb ik nog) van Michio Kaku gaat in op de toekomst van de geest. Soms wel heel technisch maar vol interessante beelden en een toekomst met heel andere brain-machine interfaces. Ik heb hem ook wel eens zien presenteren. Mijn conclusie: hij praat grappiger, dan hij schrijft!
  • Enlightenment Now (heb ik nog) van Steven Pinker is enorm optimistisch. Steeds toont hij overtuigend aan waarom het wél goed met de wereld én waarom wij zoveel moeite hebben om dat te geloven. Een ander optimistisch boek op een andere manier was;
  • WTF (heb ik nog) van Tim Reilly over de toekomst en waarom wij daar zo’n belangrijke rol in spelen. Maar, helaas, ik kwam er niet doorheen. Ik heb een hoop goede recensies gelezen, dus probeer het gerust. Ik vond het saai, een geschiedenisles van een oude man die heel tevreden is met zichzelf. Maar nogmaals, kan ook aan mij liggen.
  • Ook positief, maar niet gelezen: Factfulness van Hans Rosling en familie.
  • The Future is Faster Than You Think (is weg) van Peter H. Diamandis en Steven Kotler. Als je wilt weten hoe ongebreideld techno-optimisme en solutionisme eruit ziet, dan moet je dit boek lezen. Pak een gele stift, en markeer oplossingen die helemaal geen oplossing zijn, voor het einde van het boek is je stift, voorspel ik, hartstikke leeg!

Beschouwende boeken over internet en digitale technologie

  • Reality+ van David Chalmers (heb ik nog). Lekker filosoferen over de realiteit. Leven we in een simulatie. Is VR nog echter dan echt? Ik vond het vooral een gezocht en vermoeiend boek.
  • Autonomie van Miriam Rasch (heb ik nog). Ik vond het een lastig boek. Het ging vooral over het begrip autonomie en veel minder over de relatie met technologie en, ja, dan haken wij technofilosofen af.
  • Met zijn Zessen in Bed (is weg) van Roanne van Voorst over de toekomst van liefde. Roanne heeft zich ook verdiept in allerlei nieuwe technologische ontwikkelingen, van relatiepillen tot online dating, sexrobots en online masturbatie en apps waarmee beide partijen vooraf toestemming kunnen geven voor seks (echt? ja!). Goed boek, interessante beschouwingen. De quote uit deze nieuwsbrief komt uit het boek.
  • We are Bellingcat (is weg). Elliot Higgins beschrijft hoe hij openbare bronnen gebruikt om feiten boven water te krijgen. Intrigerende kijkje in de mogelijkheden
  • The Game (is weg) van Allessandro Barrico. Het interessante is dat hij als een archeoloog de digitalisering onderzoekt. Door die manier van werken neemt hij écht afstand en dat leidt tot soms compleet andere inzichten. Het zorgt er ook voor dat hij tegelijkertijd kritisch en positief kijkt naar de ontwikkelingen. Het is allemaal ook nog eens eenvoudig en toegankelijk opgeschreven. Een aanrader.
  • Mens/Onmens (heb ik nog) van Bas Heijne is een beetje droog, maar heeft wel een ontzettend interessante analyse over Fake News en waarom je dat niet kunt bestrijden met feiten. Dag, factcheckers;
  • Kunstmatig van Nature (heb ik nog) van Jos de Mul. Het boek onderzoekt de ontwikkeling naar een Homo Sapiëns 3.0 en stelt zich de vraag of wij onze eigen evolutionaire opvolger zullen scheppen. Het nadeel vond ik dat het taalgebruik onnodig complex en wetenschappelijk is, waardoor het boek soms heel taai is en de boodschap minder goed overkomt, althans op mij;
  • Dit was het nieuws niet (is weg) van auteurs van De Correspondent met een aantal interessante hoofdstukken over technologie.
  • Next Nature, (is weg) een samenbundeling van allerlei verschillende schrijvers;
  • Sapiens (is weg) van Harari, meer hoef ik waarschijnlijk niet te zeggen over deze wereldwijde bestseller;
  • Homo Deus (is weg) is voor ons misschien wel nog interessanter. In dat boek beargumenteerd Harari op rustige, begrijpelijke maar ook sarcastische en verontrustende wijze dat er misschien wel een nieuwe klasse mensen zal ontstaan. Geupgradede mensen die geen toepassing meer zien voor de massa. Glashelder vertelt Harari dat religies (waaronder ook kapitalisme en communisme) alleen succesvol kunnen zijn als ze technologie begrijpen, dat alles data is, dat we allemaal algoritmes zijn en dat deze algoritmes ons straks beter zullen kennen, dan wij onszelf kennen. Wij vinden het ethisch verantwoord om slordig om te gaan met de kip. Wij zijn tenslotte veel intelligenter dan kippen. Dus, als er een nieuw soort intelligentie komt in de vorm van AI, is het dan ook niet ethisch verantwoord om vervolgens met de (rest van de) mensen om te gaan als ware het kippen? Ja, toch? Of toch niet. Lezen!
  • 21 lessons for the 21st century (heb ik nog) is een prima boek, maar eigenlijk alleen als je Sapiens en Deus niet gelezen hebt. Anders is het een herhaling van zetten en voegt het weinig toe. Een beetje zoals de nieuwe van Jamiroquai, super lekker, maar alleen als je al die oude van Jamiroquai niet hebt gehoord.
  • De Toekomst (heb ik nog) van het satirische online platform De Speld. Op geheel eigen wijze wordt de toekomst onder de loep genomen door een uitgebreide redactie. Je moet wel een beetje tegen het toontje kunnen, maar ben je bereid daar doorheen te lezen, dan zitten er voldoende interessante inzichten in.

Boeken met een mening over sociale media

  • No Filter (heb ik nog)van Sarah Frier. Een verhaal over de opkomst van Instagram, maar ook over de impact van Instagram op onze maatschappij en uiteraard is er weer een negatieve rol voor onze grote vriend Mark Zuckerberg.
  • Your Happiness was Hacked (is weg) door Vivek Wadhwa en Alex Salkever. Weer een prima, zei het een beetje saai boek over de invloed van Tech op ons geluk. Spoiler: het is niet heel positief;
  • Trick Mirror (heb ik nog) van Jia Tolentino zijn een aantal essays waarbij zij als sociale media persoonlijkheid een beschouwing doet van sociale media. Super interessant, vooral omdat ze heel anders denk dan een oude, witte heteroman, zoals ik!
  • Tien argumenten om je social media accounts nu meteen te verwijderen. (is weg) De inspirerende JARON LANIER somt in dit boek 10 redenen op om je social media accounts te verwijderen (en eigenlijk ook om Google niet meer te gebruiken). Hij isoleert op zorgvuldige wijze het probleem, en dat is namelijk dat we te maken hebben met handelaren in aandacht. Deze handelaren (Facebook, Google) verkopen ook hun diensten aan louche types, en omdat je het gemakkelijkste aandacht kunt krijgen met negatieve emoties hebben Facebook en Google onbedoeld wapens gebouwd om democratieën en mensen te bëinvloeden. Het is een fijn, niet al te ingewikkeld boek dat opent met een geweldige metafoor over katten en honden, die je zeker moet lezen;
  • Socialbesitas (heb ik nog) van collega Herm Kisjes. Een boek uit 2013 en vooral voor beginners op dit vlak, maar wel interessant door het onderliggende onderzoek en de verhalen van de geïnterviewde jeugd;
  • The Filter Bubble (is weg) is een boek van Eli Pariser. Zijn boek heeft geleid tot de veel gebruikte term (filter) bubbles.Eli Pariser, een internet activist, laat zien hoe zoekopdrachten op Google en Facebook Timelines volledig worden aangepast aan jou, en waarom dat een slechte ontwikkeling is. Het boek is al uit 2011, maar de toon blijft bezwerend en de boodschap van groot belang.
  • Mediated (is weg) van Thomas de Zengitota. Het bijzondere van het boek is dat het geschreven is in de tijd voor Social Media maar perfect laat zien hoe wij mensen gevormd worden door de media. Daarom wordt Thomas soms ook wel de nieuwe McLuhan (die van The Medium is The Message) genoemd. Zijn boek is cynisch, provocerend, prikkelend en brengt je écht op andere gedachten over wie je bent. Of wil zijn. Een aanrader.
  • Lurking (heb ik nog). Een boek over de geschiedenis van sociale media en hoe vroeger alles beter was. Lurkers zijn mensen die wel meekijken, maar niet meedoen. Het punt van het boek raakte ik halverwege ergens kwijt.
  • Subprime Attention Crisis (heb ik nog) van Tim Hwang. Grote technologiebedrijven beweren dat zij ons kennen. Dat ze data verzamelen die alles over ons zegt? Maar wat als dat nu eens gewoon een verkooppraatje is? Wat als het niet waar is? Gelul? Stort dan alles in elkaar. Tim Hwang waarschuwt voor een nieuwe bubbel.

Boeken met kritiek op Silicon Valley en de technologiebaronnen

  • Een Smerige Waarheid (is weg) van Sheera Frankel en Cecilia Kang, beschrijft de machinaties binnen Facebook, en zoals in elk boek over Silicon Valley: Mark Zuckerberg is wederom een enorme lul, maar in dit boek ook nog iemand die echt niet lijkt te snappen wat vrijheid van meningsuiting is. Schokkend!
  • Throwing Rocks at The Google Bus (is weg) is een hartstochtelijk betoog over groei en waarom groei de vijand aan het worden is van welvaart. Douglas Rushkoff, een geweldige media theoreticus, neemt ons mee naar de geschiedenis van de economie en laat zien hoe technologie de kwetsbaarheid van eeuwenoude structuren blootlegt. Technologie is niet het probleem, onze verouderde systemen zijn het probleem, met als meest in het oog springende groei!
  • Amazon Unbound van Brad Stone (is weg). Een interessante inkijk in de de wereld van Jeff Bezos. Geen leuke man, geen leuk bedrijf, maar ontzettend succesvol. Het boek geeft inzicht in waarom aardige mensen altijd als laatste finishen. Ik vond het wel machtig interessant om te lezen, en erg goed (roman-stijl) geschreven.

Boeken over data, security en privacy

  • The Tyranny of Metrics van Jerry Z. Muller (heb ik nog) is een saai boek met een belangrijke boodschap, die je ook in een kort essay uiteen kunt zetten (waarom doen mensen dat niet meer). Meten is niet weten, sterker nog meten richt veel schade aan. En dan, heel veel weinig inspirerende voorbeelden. Veel leesplezier!
  • Permanent Record van Edward Snowden (is weg). Als Obama vindt dat je een crimineel bent én Trump vindt dat je een crimineel bent, dan moet je wel een held zijn en wat te vertellen hebben. Ja, dus!
  • Ik Weet je Wachtwoord (is weg) van Daniël Verlaan. Het leuke van dit boek is dat Daniël zelf diep in de wereld van de hackers, vissers, spammers, fakers en het donkere net is gedoken. Dat leest heerlijk weg én er staan ook nog allerlei tips in het boek, die soms – zelfs voor gevorderden – zinnig zijn.
  • Everybody Lies (is weg) van Seth Stephens Davidowitz. Fijn boek over de mogelijkheden van data als probleemoplosser, maar vooral een ontzettend fijn boek over zoekopdrachten in Google en het feit dat iedereen zo ontzettend eerlijk is in Google.
  • The Age of Surveillance Capitalism (is weg) van Shoshanna Zuboff. Belangrijk boek, ontzettend ontoegankelijk, vond ik. Daarom maakte ik een samenvatting op 4 pagina’s (leven in tijden van spionagekapitalisme). Kost je slechts 12 minuten.  Als dat nog te veel lezen is, staat hieronder een video waarin Shoshanna haar boek toelicht (30 minuten)
  • Je hebt wel iets te verbergen (is weg) van Maurits Martijn en Dimitri Tokmetzis. In dit boek wordt haarfijn uit de doeken gedaan waarom privacy zo belangrijk is, hoe slecht het daarmee gesteld is én waarom de uitspraak “privacy interesseert met niet, ik heb niets te verbergen”, écht heel dom is. De vraag is overigens of de mensen die dat soort dingen zeggen, dit soort boeken lezen. Jij moet het in ieder geval wel doen, aanrader!
  • Het is oorlog maar niemand die het ziet (is weg) van Huib Modderkolk. Een non-fictieboek dat leest als een thriller. Het leuke is dat Huib als een leek in deze wereld snapt, maar snel bijleert en jij als leze dus ook. Het gaf me ook een beetje een fatalistisch gevoel, want kun je je nog verzetten tegen deze spionage?
  • Attention Merchants (is weg). Dit boek van de Amerikaan Tim Wu laat zien dat sinds de eerste kranten er handelaren in aandacht zijn. Bedrijven die eerst je aandacht proberen te krijgen én dan die aandacht doorverkopen aan andere bedrijven. Eerst waren het kranten, toen de radio, toen TV en nu het Internet. En elke keer leidt het tot een race to the bottom. Zeer lezenswaardig en vol met fantastische historische anekdotes.
  • Weapons of Mass Destruction (is weg) van Cathy O’Neill waarin ze een betoog houdt over de manieren waarop algoritmes ongelijkheid vergroten. De kern van haar betoog is dat algoritmes gebouwd worden door mensen en mensen zijn bevooroordeeld, dus algoritmes ook. Echter, wat niet wordt beantwoord is of algoritmes misschien wel bevooroordeeld zijn, maar nog altijd minder dan mensen, die helemaal slecht zijn in beslissingen, zoals betoogt wordt in dit artikel op HBR. Interessanter is waar Cathy laat zien hoe mensen gebruik maken van data om andere mensen verder onder druk te zetten, zoals het voorbeeld van de roosters van Starbucks. Heel toegankelijk, lezen.
  • Frictie (is weg) van Miriam Rasch is een schizofreen boek vond ik. De eerste 100 bladzijdes is het een fijn, toegankelijk boek over de ethiek van data met enkele mooie inzichten, de tweede 100 bladzijdes vond ik het onleesbaar, filosofisch geschrijf, maar dat zou ook aan mij kunnen liggen;
  • En ook nog, maar niet gelezen: Everybody LiesAlgorithms of OpressionAutomating Inequality

Boeken over programmeurs & kunstmatige intelligentie

  • The Car that Knew Too Much (is weg)  is een geweldig boek van Jean-François Bonnefon. Je denkt dat je alles weet van zelfrijdende auto’s en de dilemma’s en dan lees je dit, en weet je weer waarom boeken lezen van mensen die echt verstand van zaken hebben, altijd waardevol is. Daarnaast is het ook een fijne roman over een uit de hand gelopen experiment.
  • Darwin Among The Machines van George Dyson (is weg). Taaie kost, lastig, maar uiteindelijk wel de moeite waard. Over de geschiedenis van intelligentie en computing, met vele mooie ideeën en veel lastige taal. Een samenvatting lezen mag dus ook.
  • Fake AI van Frederike Kaltheuner (is weg) en andere. Een verzameling essays die laten zien dat AI vaak een soort van slangenolie is. Een hype, een grove overschatting van wat AI eigenlijk kan. Het echte gevaar van AI is niet, dat het zoveel kan, het echte gevaar is dat wij dat geloven.
  • De Coders (is weg) is een fantastisch boek van Clive Thompson, over wat het programmeren doet met de mensen die programmeren, de obsessie voor efficiëntie en waarom deep learning eigenlijk niet past bij de hersenen van de programmeur!
  • ECHT NEP (is weg) van Thijs Pepping, Menno van Doorn en Sander Duivestein is een fijn boek over synthetische media, maar ook over onze relatie met de waarheid (en wat de waarheid is) en is enerzijds onrustbarend, maar anderzijds ook geruststellend. Immers, wij als mensen zijn sowieso goed in omgaan met verschillende versies van de waarheid.
  • The New Breed (is weg) van Kate Darling. In dit boek wordt onze relatie met robots onderzocht aan de hand van de relatie die we hebben met dieren en dat geeft vele interesssante en en nieuwe inzichten. Na het lezen van dit boek geloof ik ook in rechten voor robots.
  • You Look Like A Thing and I love you (is weg) van Janelle Shane is echt een aanrader voor mensen die willen weten hoe deep learning nu echt werkt en wat de mogelijkheden en onmogelijkheden zijn. Daarnaast is het erg grappig en staat het vol met leuke voorbeelden.
  • Life 3.0. (is weg) Het standaardwerk van Max Tegmark.  Hij noemt het zelf de Survivalgids voor de toekomst, maar dat is waarschijnlijk onder druk van de marketing afdeling. Het is voornamelijk een uitgebreid, evenwichtig en positief boek over kunstmatige intelligentie van iemand die midden in die wereld staat. Als je meer wilt weten over kunstmatige intelligentie, en voorbij de hype mee wil praten of denken, is dit boek een aanrader. Beetje saai, wel heel goed.
  • Hello World (is weg) van Hannah Fry is een heerlijk boek over AI. Hannah schrijft op een geweldig beeldende manier vol voorbeelden indringend over AI en wat de (on)mogelijkheden zijn van deze technologie.
  •  Artificial Unintelligence (is weg) van Meredith Broussard is een veelgeroemd boek, juist omdat Meredith én programmeur is én daar heel mooi over kan vertellen, maar mij ontging het toch een beetje. Hier en daar wel mooie inzichten, hier en daar ook erg technisch, uitgeweid, en…. saai.
  • Love + Sex with Robots van David Levy (is weg). Ik had het een stuk smeuïger verwacht, maar dat is misschien mijn probleem. Het is vooral een beetje een saai boek over een tof onderwerp…

En nog wat boeken over technologie of met haakjes naar technologie

  • Trendsurfing van Bert van Thilborgh (heb ik nog). Het is een leerboek, maar wel ééntje van het fijne soort. Het staat vol met mooie voorbeelden en het biedt andere manieren om na te denken over de manier waarop trends zich ontwikkelen.
  • Futurama van Fanta Voogd (is weg) over het (toevallige ontstaan) van allerlei technologieën en een mooi verhaal over de luchtfietser!
  • On BullShit van Harry FrankFurt (heb ik nog) is een belangrijk klein boekje met een tof thema en een verrassend saaie uitwerking. Maar wel ff lezen, of de samenvatting ook goed.
  • Nerds! van De Guzman en Domburg (heb ik nog) vond ik nogal een flauw boek, en het waren niet precies de Nerds waar ik naar op zoek was (eerder de Star Wars poppetjes verzamelaars dan de programmeurs).
  • The Dawn of Everything (is weg) van de Graeber en Wengrow (beide David) is een spectaculair boek omdat het alle verhalen die je kent over jagers en verzamelaars ter discussie stelt! Tegelijkertijd is het ook best een saai boek, dat maar door en doorgaat. Misschien het ideale boek voor de samenvatting!
  • Leugen en Waarheid (heb ik nog!) van Bas Heijne, waarin hij in korte interviews denkers aan het woord laat die kijken naar de toekomst van de maatschappij, religie, democratie. Veel sociale media, fake news, en Donald Trump. Het is echt wel een goed boek, alleen ik merkte dat ik me langzaam begon te irriteren aan die denkers die werden geïnterviewd vanuit hun appartement tegenover Place Concorde, hun studiekamer op Harvard, hun huis met uitzicht op het meer, enz… Het ging best goed met al deze mensen die zich zorgen maakten om de maatschappij, viel me op.
  • Porn Work van Heather Berg (heb ik nog)!. Ik geef toe, ik had eigenlijk een wat leuker en sappiger boek verwacht. Dat viel best tegen. De boodschap over werkomstandigheden, feminisme en de rol van technologie was dan wel weer heel interessant.
  • Waarom de superrijken de wereld niet zullen veranderen (is weg) van Anand Giridharadas, een fantastisch, hypnotisch, bezwerend boek met nieuwe inzichten over de rijken, waaronder veel tech – miljardairs. Lezen!
  • Bullshit Jobs (heb ik nog) van David Graeber. David schreef een essay over onzinbanen, dat een ongelooflijke snaar raakte bij heel veel mensen. In dit boek werkt hij zijn gedachten uit, maar dat is niet per sé veel interessanter. Je kent misschien de uitdrukking: het boek was toch beter. In dit geval was het essay toch beter, ben ik bang.
  • Socrates op Sneakers (heb ik nog) van Elke Wiss gaat over het stellen van betere vragen, en dat is precies waar we studenten toe uitdagen bij het ontwerpen van technologie. Beetje saai. Beetje humorloos. Niettemin, toch interessant.
  • Breakfast@Sotheby’s van Philip Hook (is weg). Dit boek gaat over de waarde van kunst en het is goed om daar wat historisch perspectief bij te hebben, nu we NFT’s verkopen voor enorme bedragen!
  • Kunst & Wetenschap van Peter de Jaeger (is weg). Eerlijk gezegd, had ik wat spectaculairdere voorbeelden verwacht van kunst en technologie. Hier en daar mooie projecten, maar vrij veel technologie, vrij weinig kunst en vrij weinig humor.
  • Tirannie van Verdienste (is weg). Eigenlijk geen boek over technologie, maar het verklaart wel waarom al die connected devices, slim genoemd worden. Slim is tof. Discrimineren mag niet, tenzij je geen diploma hebt. Tof boek! Slimme vent die Michael Sandel.
  • Van Meme tot Mainstream (is weg) van Fontys Collega Nadine Roestenburg las ik ook met veel plezier. Vooral omdat er een wereld open ging, die ik nog niet kende, zoals muziekstromingen als VaporWave. Het boek gaat over internetkunst en vooral internetkunst die ter discussie stelt hoe wij de wereld bekijken dankzij technologie vind ik ontzettend interessant. Daarnaast leest het boek lekker weg en opent allerlei deuren naar kamertjes die ik nog niet kende;
  • De Platformeconomie (is weg) van De Poell, De Waal en Van Dijck. Een beetje saai maar wel interessant en goed om een duidelijk beeld te krijgen van wat platformen nu eigenlijk zijn;
  • Soonish (heb ik nog), gaat over de toekomst en is heel technisch gecombineerd met flauwe grappen. Het ultieme nerd-boek.
  • De meeste mensen deugen (is weg) van Rutger Bregman. Grote ideeën met heel wat haakjes naar technologie;
  • Gratis geld voor iedereen (is weg) is ook van Rutger Bregman en heel interessant voor de discussie rondom kunstmatige intelligentie die al onze banen gaat opvreten!
  • Biohacking (is weg) van Peter Joosten.Heel interessant boek waarin hij  heel gestructureerd uitlegt wat er allemaal in zijn wereld speelt en wat al die terminologie nu precies betekent. Al die informatie wordt overgoten met leuke voorbeelden en eigen ervaringen. Peter schrijft namelijk niet alleen over Biohacking, hij doet het zelf ook.
  • Supermens (is weg), de verbeterde versie van Biohacking met dezelfde recensie als hierboven, alleen beter!
  • MISMATCH (heb ik nog) een boek van Ronald Giphart en Mark van Vugt over de mismatch tussen ons oerbrein en de moderne wereld. Het is een verklaring die je vaak leest in allerlei beschouwingen over technologie, dus het leek me leuk om er een heel boek over te lezen. Maar, helaas, ik vond het geen leuk boek.
  • The Science of Storytelling (is weg) is een fijn boek over de wetenschap achter het vertellen van het verhaal met een aantal  interessante haken naar de impact van sociale media en hoe dat samenhangt met de verhalen die we ons zelf vertellen!
  • The Power of Habit (is weg) van Charles Duhigg is een boek dat uitlegt hoe gewoontes je kunnen helpen om je doelen te bereiken, maar als jet het boek andersom leest, zie je dat je ook jouw doelen kunt bereiken, door gebruik te maken van andermans gewoontes, precies wat veel technologiebedrijven doen!
  • Welkom in het Novaceen (heb ik nog) van James Lovelock is een interessante beschouwing van onze planeet en buitenaards leven en daarna worden wel heel grote stappen gemaakt naar de toekomst en fantastische AI. Iets te grote stappen wat mij betreft.
  • Fantoomgroei (heb ik nog) van Sander Heijne en Hendrik Noten gaat over de vraag waarom we steeds harder werken voor steeds minder geld. Ik herken me eigenlijk niet in die vraag. Ik doe steeds minder voor meer, maar wat wel interessant is aan het boek is de analyse over webshops en de invloed die webshops hebben op het ecosysteem daaromheen.

Romans over mens en technologie

  • Ik, Robot van Isaac Asimov (is weg). De klassieker. Of je het nu een goed boek vindt of niet, lezen zul je!
  • Identity Crisis (heb ik nog) van Ben Elton. Een thriller over politieke correctheid, genderfluïditeit, hashtags en giftige algoritmes. Ik vind de boeken van Ben Elton altijd wel tof, maar in dit boek vond ik iedereen vooral heel erg zeuren, maar misschien was dat ook precies zijn bedoeling!
  • Het Alles (is weg) van Dave Eggers. Het is het vervolg op De Cirkel, en dat bedrijf is nog veel groter en omvangrijker geworden. Het heel zelfs Het Alles. Alles is te meten, overal zijn apps voor, en niemand is meer vrij. Maar, het meest zorgwekkende is dat de meeste mensen dat wel fijn lijken te vinden. Dystopisch, maar ook vaak ongeloofwaardig, wat het boek wat mij betreft minder interessant maakt;
  • Cryptonomicon (is weg) van Neal Stephenson. Heb je zin in drie romans in één? Heb je zin in een roman die pas na 200 bladzijdes op stoom komt, maar 1100 bladzijdes is? Dan is dit boek van de geweldige Neal Stephenson, koning van de Cyberpunk, iets voor jou!
  • Klara & De Zon (is weg) van Ishiguro. Fijne roman van de Nobelprijswinnaar, waarin op een rustige manier, in een soort magisch realistische wereld een robot met kunstmatige intelligentie de wereld beschouwd. Aanrader.
  • Fair Warning (is weg) van Michael Connelly. Ik ben een enorme Connely-fan. Ik hou van zijn ‘hard-boiled’ thrillers, zijn oude, coole personages, zijn manier van schrijven. Deze roman gaat over de risico’s van internet – DNA-analyses, en is supertof;
  • 1984 (is weg) van George Orwell (heb ik nog). Een boek dat geen introductie nodig heeft.
  • BOT (is weg) van Charles den Tex (heb ik nog). Een roman over een programmeur, die de wereld ziet in als-dan-statements, maar dat blijkt niet altijd zo te werken. Ik vond het een redelijk boek… maar niet super.
  • The Circle (heb ik nog) van Dave Eggers. Superslechte film, raar, maar wel heel belangrijk boek. Helemaal niet vergezocht en daarom ook verrassend eng. Je kunt natuurlijk ook een paar afleveringen kijken van Black Mirror, maar voor de lezers onder ons, is The Circle een goed alternatief;
  • Brave New World (is weg) van Aldous Huxley. Dit boek wordt vaak in één adem genoemd met 1984 van George Orwell, maar waar je je bij Orwell goed kunt voorstellen dat je niet in zo’n maatschappij wil leven, is dat bij Brave New World veel complexer. In dit boek uit 1932 (!!) leven mensen in een wereld waarin alles vrolijk is en gericht op vrije seks, consumeren en slechte gevoelens onderdrukken met drugs-zonder-bijwerkingen. En toch is het een dystopie. En heel relevant in onze consumptiemaatschappij.
  • This Perfect Day (is weg) van Ira Levin lijkt qua verhaal op Brave New World van Huxley. Spannend, jaren 70 en toch superrelevant;
  • I hate the internet (is weg) is een wilde ideeënroman van Jarett Kobek die ik met heel veel plezier heb gelezen. De Amerikaanse Houellebeq schreef een grappige, satirische, trieste tirade tegen het internet en de bedrijven op het internet. ‘De grootste fout van onze tijd is dat we voor onze vrijheid van meningsuiting platformen gebruiken die ontworpen zijn om geld te verdienen.’ Kobek vindt complete nieuwe invalshoeken, en geeft je antwoord op je vraag waarom je je soms zo slecht voelt als je een tijdje ingelogd bent geweest. Ik vond het een geweldig boek.
  • The Hitchhikers Guide To The Galaxy (is weg) van Douglas Adams. Een verrassend actueel boek, met hoogtepunten als Marvin, de robot met achtervolgingswaanzin (juist, Radioheads Paranoid Android) en Deep Thought de superintelligente computer die het antwoord formuleert op het leven, het heelal en alles: 42. Alleen weet niemand waarom, maar de oplossing is wel bekend: een nog grotere computer bouwen om de vraag te berekenen;
  • Klont (heb ik nog) is een roman van Maxim Februar over data. Ik vond het een boek vol met interessante ideeën over data, maar ook een beetje saai. Interessant hoe een boek vol inzichten en ideeën toch saai kon zijn, althans dat vond ik. Het boek gaat over een ambtenaar Bodo Klein die de gangen nagaat van een wereldberoemde spreker Alexei Krups, die eigenlijk ook niet weet waar die het allemaal over heeft.
  • Machines Like Me (is weg) is een roman van Ian McEwan over een intelligente robot in huis. Een beetje cliché, soms interessant. Het maakte op mij geen blijvende indruk;
  • Origin (is weg) van Dan Brown. Een beetje heel veel fantasie over wel heel intelligentie AI, maar wel lekker!
  • De Goede Zoon (heb ik nog) van Rob van Essen. Het speelt zich af in een wat vage, dystopische toekomst met robots, kunstmatige intelligentie en zelfrijdende auto’s waarmee je best wel goede seks kunt hebben. Ik vond het een vreemd boek en ik weet ook niet of ik het wel een goed boek vond.
  • Catch 22 (heb ik nog)van Joseph Heller is geen technologieboek, maar heeft wel de beroemde zin: het feit dat je paranoïde bent, betekent natuurlijk niet dat ze NIET achter je aan zitten. Deze zin gebruik ik regelmatig wanneer ik het over spionagekapitalisme heb, dus ik dacht, laat ik dat boek dan ook maar eens lezen. Dat viel niet mee. Joseph Heller heeft het bepaald niet gemakkelijk gemaakt. Wil jij het een keer proberen, stuur me dan een mail.
  • DUNE (is weg) van Frank Herbert is het boek dat de weg plaveide voor films als Star Wars. Het heeft eigenlijk weinig te maken met technofilosofie, maar het is wel een heel, heel lekker boek. Een mengeling van oude koningen en oude tradities, nieuwe technologieën, schone prinsessen en mythische monsters. Ik haat fantasy, maar ik vond dit een heerlijk boek.
  • Ready Player One (is weg) is een boek van Ernest Cline en het is de ultieme hemel voor nerds. Oude videospellen gecombineerd met moderne Virtual Reality. Het boek is daarmee ook een interessante beschouwing over een wereld waarin alles wat er toe doet virtueel is. En het is gewoon lekker en spannend (en het is ook een film, die was ook leuk!);
  • Snow Crash (is weg) van Neal Stephenson. Een zwaardvechtende pizzabezorger, die een hersenaantasted computervirus bestrijdt in een virtuele wereld, geholpen voor Vitaly Chernobyl en een skateboardend meisje van 15 genaamd Y.T (Whitey). Klinkt goed? Je moet er van houden, ik hield er van! En het is uit 1992, maar verbazend actueel.
  • Bad Blood (is weg). Beste boek dat ik in 2020 gelezen, over de opkomst en ondergang van een Silicon Valley bedrijf (Theranos) met loze beloften. In één ruk, ademloos uitgelezen. Alles is echt gebeurd, maar zo goed geschreven, dat ik hem toch onder romans zet

En dan hieronder nog wat mensen, die interessant zijn om te volgen:

EVGENY MOROZOV
De Wit Russische Technologiefilosoof en held Evgeny Morozov is wat mij betreft dé internetscepticus van deze tijd. Hij heeft termen gemunt als Internetcentrisme (het internet beschouwen als één uniform gegeven zonder context), Techno-Utopianisme (denken dat alles opgelost wordt door technologie) en Solutionisme (een probleem versimpelen en dan oplossen met technologie). Het leuke van Evgeny is dat hij moeilijke boeken schrijft (waar heeft Witrus zo goed Engels geleerd) met belangrijke thema’s, maar wel met een villein randje. Evgeny is ook een beetje een heel goed opgeleide, hele slimme, heel goed geïnformeerde troll. En dat maakt zijn boeken wel zo leesbaar. Update: hij heeft een nieuw project: de syllabus, verdiep je daar in!

KEVIN KELLY
Waar de eerder genoemde Morozov het best omschreven kan worden als een hele intelligente troll, is de Amerikaan Kevin Kelly meer een slimme kabouter. De Amerikaanse Chriet Titulaer, maar wel een invloedrijke en een positieve. Kevin Kelly gelooft erin dat technologie leidt tot betere problemen en betere problemen los je op met betere technologie. Hij was één van de oprichters van Wired Magazine en hij was verantwoordelijk voor de term Quantified Self. Kevin is altijd zonnig, waar Elon Musk en Bill Gates de alarmbellen rinkelen over kunstmatige intelligentie, blogt KK op zijn gemak een heel ander geluid.

TRISTAN HARRIS
Tristan Harris is een Amerikaanse ex – design – ethicus van Google.  Hij betoogt dat bij de ontwikkeling van onze apps de waarden van de technologiebedrijven centraal staan én niet onze waarden. Dat betekent dat de apps zo ontworpen zijn dat we zoveel mogelijk tijd doorbrengen op onze smartphone. Of dat nu goed voor is of niet. Middels Ted Talks, essays en zijn eigen organisatie probeert hij een tegenbeweging op gang te brengen. Zijn organisatie is genaamd Time Well Spent omdat het niet gaat om de tijd die je doorbrengt op een platform (dé KPI van een technologiebedrijf) maar omdat het gaat om tijd die je goed doorbrengt, en dat is heel wat anders.

KOERT VAN MENSVOORT
Koert van Mensvoort deed de redactie op het boek Next Nature, een samenbundeling van allerlei verschillende schrijvers. Echt een aanrader, geweldig vormgegeven en informatief. In dit boek staat ook de Pyramide van Technologie en ik ben vooral een fan van zijn projecten op het snijvlak van kunst, filosofie en technologie. Mijn favoriet is Freeman. Zou je niet in een maatschappij willen leven zonder grenzen, zonder terroristen, waarin je ongeremd kunt consumeren? Ja, toch? Koert ontwierp een PacMan versie waarin dat mogelijk is. Geen zak aan, uiteraard.

Recent (jun 2019) ben ik lid geworden van zijn Next Nature Netgamework en kreeg ik een écht boek met tekst met al zijn ideeën. Ook supergaaf. Aanrader.

YUVAL NOAH HARARI
De Israelische historicus Harari is misschien wel het meest bekend van het boek Sapiens dat een wereldwijde bestseller werd. De opvolger Homo Deus is voor ons misschien wel nog interessanter. In dat boek beargumenteerd Harari op rustige, begrijpelijke maar ook sarcastische en verontrustende wijze dat er misschien wel een nieuwe klasse mensen zal ontstaan. Geupgradede mensen die geen toepassing meer zien voor de massa. Glashelder vertelt Harari dat religies (waaronder ook kapitalisme en communisme) alleen succesvol kunnen zijn als ze technologie begrijpen, dat alles data is, dat we allemaal algoritmes zijn en dat deze algoritmes ons straks beter zullen kennen, dan wij onszelf kennen. Wij vinden het ethisch verantwoord om slordig om te gaan met de kip. Wij zijn tenslotte veel intelligenter dan kippen. Dus, als er een nieuw soort intelligentie komt in de vorm van AI, is het dan ook niet ethisch verantwoord om vervolgens met de (rest van de) mensen om te gaan als ware het kippen? Ja, toch? Of toch niet. Lezen!

Het nieuwste boek van Harari 21 lessons for the 21st century is een prima boek, maar eigenlijk alleen als je Sapiens en Deus niet gelezen hebt. Anders is het een herhaling van zetten en voegt het weinig toe. Een beetje zoals de nieuwe van Jamiroquai, super lekker, maar alleen als je al die oude van Jamiroquai niet hebt gehoord.